پرشر گیج ، پرشر ترنسمیتر ، پرشر سنسور

مقدمه
اگر چه غرض مهم بنای مسجد، ساخت مکان خاصی برای عبادت و رمز نیاز با معبود متعال می‌باشد و علت نامگذاری آن به مسجد، از آن روست که مقام سجده و تواضع در پیشگاه پروردگار متعال هست؛ اما نباید از جنبه های دیگر مسجد غافل گردید
شوید
گردید

با نگاهی گذرا به تاریخ صدر اسلام و آن‌گاه، درمی یابیم که مسجد از استارت پیدایش تاکنون به عنوان مرکز مهمی برای ایفا رسالت فرستاده خداوند(ص)،مسجد النبی کوهسنگی مشهد منشأ تحولات و خدمات، و پایگاهی برای ابلاغ پیامهای الهی به شمار می رفته است. موقتی نیز مساجد در قضیه های متفاوت دارای فعالیتهای تعالی است و هر قدر این فعالیتها و کارکردها از تنوع بیش تری منتفع باشد قطعاً از جذابیت و اقبال بیش تری بهره مند شده و گزینه استقبال بزرگ تری از سوی تمامی اقشار جامعه، به ویژه قشر جوان قرار خواهد گرفت که نتیجة آن افزایش اعتقادات مذهبی و دین باوری در سطح جامعه است.

گرچه پرداختن به تک تک کارکردهای مسجد از صدر اسلام تاکنون در‌این نوشتار نمی گنجد؛ اما معرفی بعضا از کارکردهایی آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد که هم فعلا در اکثری از مساجد قابل اجرا می باشد، خالی از بهره نخواهد بود:

1. آموزشی
روزگاری مسجد، یگانه پایگاه اصلی آموزشی در کشورهای اسلامی بوده است. متأسفانه مورد یادگرفتن در مساجد کم رنگ شده و مناسب است شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد با طراحی برنامه و متناسب با امکانات جان دار و استعمال از کارشناسان، اپ هایی از قبیل: آموزش احکام و قرآن، مخصوصا برای بانوان و نوجوانان و پاسخ به سؤالات و... برگزار شود.

جایگاه جلسات علمی و آموزشی در مسجد از حیث رسول اکرم(ص) به مراتب والاتر و ارجمندتر از جلسات دعا هست؛ چنانکه در ماجرا است که روزی نبی معبود(ص) به مسجد وارد شدند. در مسجد، دو مجلس جدا برپا بود. گروهی در حال یاددادن و فراگرفتن دانش بودند و جمعی نیز به دعا و سر و نیاز با خدا مشغول. پیامبر(ص) فرمود: هر دو دسته به سوی نیکی گام برمی دارا هستند؛ گروه ای خداوند را می خوانند و گروهی نیز می آموزند و نادانان را یاددادن میدهند؛ ولی این موسسه (تعلیم و تعلم) عمل برتری اعمال می‌دهد. من نیز به مراد فراگیری دادن مردم مبعوث شده ام. آن گاه رسول(ص) در بین گروهی که مشغول فراگیری بودند، گردهمایی.[1]

ولی دقت به این نکته مایحتاج میباشد که در مسجد هر آموزشی توصیه نمی شود؛ چنانکه امام کاظم(ع) می‌فرماید: پیامبر معبود(ص) وارد مسجد شدند و متوجه گردیدند رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد که گروهی دور و بر مردی حلقه زده اند، پرسیدند: این مرد که می باشد؟ گفتند: علامه می باشد. فرمود: علامه چیست؟ گفتند: مطلع ترین مردم نسبت به اصل و نژاد عرب، سرگذشت آنها، فرصت نا آگاهی وخرید پک ویژه پذیرایی ترحیم اشعار عربی. نبی(ص) فرمود: «ذَاکَ عِلْمٌ لَا یَضُرُّ مَنْ جَهِلَهُ وَ لَا یَنْفَعُ مَنْ عَلِمَهُ ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ 9 إِنَّمَا الْعِلْمُ ثَلَاثَةٌ آیَةٌ مُحْکَمَةٌ أَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ وَ مَا خَلَاهُنَّ فَهُوَ فَضْلٌ؛[2] این دانشی می‌باشد که هر که نداند، زیانی برایش ندارد و هر که فراگیرد، نفعی برایش نبخشد، آن‌گاه پیامبر آفریدگار (ص) فرمود: همانا علم سه چیز است: آیة محکمه (اصول اعتقادی)، فریضة عادله (علم خوی) و سنت قائمه (مسائل فقهی و دیگر علوم مایحتاج جامعه)، غیر از اینها متانت می‌باشد.» یعنی فراگرفتنش خوب می‌باشد؛ اما در شرایطی‌که کسی نداند عیبی بر او نیست.

2. فرهنگی
بعداز نقش عبادی و آموزشی، نقش فرهنگی فی مابین دیگر نقشها و کارکردهای مسجد، دارای بیش ترین التفات هست. فرستاده اسلام(ص) اطراف مسجد را به طور کاملً فرهنگی می دانستند، تا جایی که در حضور آن حضرت و با اجازة او برخی مسابقات برگزار میشد و حضرت ضمن ابراز خرسندی از این شغل، با شکیبایی و بردباری بی نقص از چنین مسایلی استقبال می کردند.[3] گرچه امروزه مرکز ها آموزشی و فرهنگی توسعه یافته می‌باشد؛ ولی نباید از این کارکرد مهم مسجد و بارور نمودن فرهنگی آن غافل شد. برگزاری جلسات شبی با قرآن، مسابقات، کتابخوانی و... برای مثال نرم‌افزار هایی هستند که می اقتدار با نگهبانی مسئولین منطقه به جاری ساختن درآورد. همچنین حضور امام جماعت مدتی پیشین و بعد از نماز در مسجد برای پرسش و پاسخ، مشورت و... شرایطی ویژه جهت پرورش فرهنگی مردم را به وجود می‌آورد.

3. تبلیغی
غرض از تبلیغ، پرورش و ارتقا معرفت فقاهتی مردم و آشنا کردن آنان برای ادای وظایف فقهی و اسلامی میباشد. با رجوع و برگشت به سیرة تبلیغی رسول خدا(ص) مشخص و معلوم می‌شود که او سه نوع راءس تبلیغی داشته اند:

الف. مرکز ها تبلیغاتی موقت:
این مرکز ها مربوط به زمان یا مکانهایی می باشد که مسجدی وجود نداشت و حضرت از خانة برخی اصحاب برای اقامة نماز و تبلیغ آیین به کار گیری می نمود.

ب. مرکزها تبلیغاتی سیار:
نظر به پراکندگی قبایل عرب، حضرت ناچار بودند شخصاً به اماکن متعدد مسافرت کرده و از نزدیک، پیام خویش را به مردم آن بخشها برسانند. هم موقتا بعضا از روستاها و نیز قبایل عشایری کشورمان از نعمت شیخ محرومند و مناسب هست که روحانیونِ نزدیک به این مناطق با هماهنگی بعضا ادارات یا افراد متدین، وسیلة نقلیه ای تنظیم و بدین بخشها سرکشی نمایند.

ج. مراکز تبلیغی اساسی و ثابت:
شاید هیچ پایگاهی به اندازة «مساجد» در تبلیغ اسلامی اجرای نقش نکرده باشد؛ از زمان رسول آفریدگار(ص) تاکنون اذان، نماز، وعظ و خطابه از مهم ترین نرم افزار های مساجد بوده و هست.

البته بایستی توجه داشت که در زمان کنونی وعظ و سخنرانیهای طولانی علاوه بر اینکه موجب خروج بسیاری افراد از مسجد می شود، نتیجه ای در‌پی نخواهد داشت، از اینرو به حیث می‌رسد بایستی سخنرانیها مخصوصاً سخنرانیهای هفتگی و همیشگی بسیار کوتاه و حتی المقدور به صورت پرسش و پاسخ انجام شود.

در سیرة رسول اسلام(ص) می‌بینیم که آن حضرت برای هجران از خستگی شنوندگان تنها بعضا از ایام ارشاد می فرمود؛ عبدالله بن مسعود میگوید: «کَانَ النَّبِیُّ9 یَتَخَوَّلُنَا بِالْمَوْعِظَةِ فِی الْاَیَّامِ کِرَاهَةَ السَّامَةِ عَلَیْنَا[4]؛ فرستاده خدا(ص) از آن رو که مبادا ما (شنوندگان) خسته و ملول شویم، برخی از روز ها مارا پند می فرمودند.»

همچنین آن حضرت دیگرافراد را نیز به سهل وآسان فراهم نمودن در تبلیغ سفارش می نمودند: «یَسِّرُوا وَ لاَ تُعَسِّرُوا وَ بَشِّرُوا وَ لاَ تُنَفِّرُوا؛[5] وارفته بگیرید، سختگیر مباشید، بشارت بدهید و مردم را گریزان نسازید.»

تردیدی نیست که شغل تبلیغی در مسجد سرشار از مایه های معنوی و روضه خوان هست. آموزه های الهی کسانی را که اندک گزینه ای برای هدایت دارند، عاشق و شیدای اسلام می نماید. به عنوان نمونه: یک کدام از دوستان که جزء مبلغین بسیار موفق اوائل انقلاب می باشد، جوانان بخش اعظمی را از طریق مسجد، جذب حوزة علمیه نموده است که بسیاری از آنها به عنوان امام جمعه، مدیر فرهنگی و حوزوی و... درگیر کار می‌باشند که کلیه وام دار جذب جوانان به مسجد هست.

در اینجا لازم می‌باشد به یک مسئله بسیار مهم در تبلیغات مسجد اشاره کنیم و آن تبلیغ مکارم اخلاق و رفتار هست.

در حین تاریخ کلاسهای ویژة کردار [فردی، اجتماعی، خانواده و...] در طول ها تعطیل و فراغت عمومی بوسیله علمای قبلی در مساجد برگزار می گردیده است. فعلا نیز چنین برنامه ای در بعضی شهرهای تعالی همچون: قم، اصفهان و مشهد، توسط علما و در برخی شهرهای کوچک تر با به کار گیری از اساتید وروحانیون با تجربه و متخلّق به رفتار که رغبت عمومی مردم به آنها بیش تر میباشد برگزار و مورد استقبال قرار گرفته میباشد. مناسب هست چنین برنامه ای متناسب با استقبال مردم درضمن اپ های مسجد، هفته ای یا ماهی یکبار اعمال پذیرد. همچنین بیان احادیث و نکات اخلاقی «یک دقیقه ای» از ائمه هدی7 و زندگانی بزرگان آیین، دربین دو نماز مغرب و عشا بسیار اثر گذار و جذاب است.

4. اجتماعی
اساس آیین اسلام بر اجتماعی بودن قرار گرفته می باشد تا انسان را از زندگی فردی و عزلت برهاند. به همین جهت میبینیم اسلام عزلت و تنهایی یاروهمدم با راز و نیاز اعتکاف را نیز در بین عده، آن هم در مسجد جامع مورد سفارش قرار میدهد.

در اصلً یکی علل تأکیدات فرستاده اسلام(ص) و ائمه معصومین: بر حضور در نماز جماعت به صورت صفوف فشرده و منسجم، تشکیل داد روحیة تعاون در بین نمازگزاران و افزایش بُعد اجتماعی مسلمان‌ها در کنار ایفا جاری ساختن عبادی آن‌ها هست. و این حضور می تواند از جنجال و عنان گسیختگی که جامعه به مرورِ مجال مبتلا آن می شود، دوری کند و تشکیل این اجتماعات در مکان مقدس مسجد، سبب ساز میگردد تا مؤمنین زیر دقت و موعظه عالمان و مبلغان فقهی قرار گیرند.[6]

از سوی دیگر، با نمایش همبستگی و پیوستگی مسلمانها در مسجد، همدلی و ملازمت آن‌ها تمامی روزه اعلام می شود. همچنین مسجد استدلال مهمی برای آشنایی با مؤمنین و استحضار از در حال حاضر یکدیگر و کمک در وقت نیاز و دعا در وقت گرفتاری یکدیگر میباشد. همچنین مسجد پایگاهی نیرومند در جهت انفاق و خیرات در طرز خداوند و برطرف کردن نیاز نیازمندان و راءس پیکار با ظلم حاکمان جور و انسجام نیرو و امکانات به خواسته تداوم مبارزات و محافظت دستاوردها و پیروزیها به شمار می رفته و می رود. امام رضا(ع) می‌فرماید: «إِنَّمَا جُعِلَتِ الْجَمَاعَةُ لِئَلَّا یَکُونَ الْإِخْلَاصُ وَ التَّوْحِیدُ وَ الْإِسْلَامُ وَ الْعِبَادَةُ لِلَّهِ إِلَّا ظَاهِراً مَکْشُوفاً مَشْهُوداً لِأَنَّ فِی إِظْهَارِهِ حُجَّةً عَلَی أَهْلِ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ لِلَّهِ وَحْدَهُ وَ لِیَکُونَ الْمُنَافِقُ وَ الْمُسْتَخِفُّ مُؤَدِّیاً لِمَا أَقَرَّ بِهِ یُظْهِرُ الْإِسْلَامَ وَ الْمُرَاقَبَةَ وَ لِیَکُونَ شَهَادَاتُ النَّاسِ بِالْإِسْلَامِ بَعْضِهِمْ لِبَعْضٍ جَائِزَةً مُمْکِنَةً مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الْمُسَاعَدَةِ عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوَی وَ الزَّجْرِ عَنْ کَثِیرٍ مِنْ مَعَاصِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَل؛[7] [نماز] جماعت بدان جهت مقرر شد‌ه‌است تا اخلاص، توحید، اسلام و پرستش پروردگار کلیه ظاهر، آشکار و مشهود باشند؛ زیرا در آشکار کردن این امور، حجت خدای یگانه بر اهل خاور و باختر مو جود می باشد. همچنین [به خاطر آن باید احکام اسلام آشکارا عملی خواهد شد و بر اعمال آن محافظت کنند] تا منافق و سست آئین نیز آنچه را [به زبان] بدان اقرار کرده است، به جای آورد و اسلام و مراقبت بر آن را اظهار کند. و برای آنکه سند دادن مردمان به مسلمانی یکدیگر، روا و ممکن باشد. همچنین مساعدت در نیکوکاری و زهد و تقوا و پرهیز از اکثری از نافرمانیهای پروردگار عزیز و جلیل [با حضور در نماز جماعت متفحص می گردد].»

بنابراین با دقت به‌این کلام گهربار، کارهایی مانند عده کمک برای نیازمندان، پرداخت وام، اعطای خدمات درمانی، اقدامات برای تسهیل تزویج جوانان، طراحی برنامه برای عیادت و سرکشی از بیماران مخصوصاً بیماران اهل مسجد و اموری از این قبیل، همگی از مصادیق تعاون بر «برّ و زهدو تقوا» میباشد.

5. سیاسی
یکی از کارکردهای اصلی مسجد، کارکرد سیاسی هست که از زمان فرستاده آفریدگار(ص) بر آن تأکید شده و فعلا نیز اهمیت آن کاملا معین میباشد. برهمین اصل، آن حضرت بعد از بنیانگذاری نظام اسلامی، مسجد را که مرکزی عمومی و محل تجمع مسلمان ها برای ادای فرایض فقاهتی بود، به عنوان پایگاه حکومت و نهاد سیاسی اسلام برگزید. در بعد از ظهر های بعد نیز بیش تر امور سیاسی آن روز مانند معرفی خلیفه، مراسم بیعت با وی، عزل و نصب استانداران و کارگزاران و... در مسجد صورت می گرفت.

در طی انقلاب اسلامی جمهوری اسلامی ایران بعداز شالوده اعتقادی و عبادی، پر رنگ ترین، فعال ترین و بارزترین نصیب کار مساجد در اساس سیاست بوده میباشد؛ به این دلیل که مساجد در تدبیر و بیداری گردآوری ها در زمانه قبلی و بعد از انقلاب نقش مؤثری داشته اند و اینک نیز استعمارگران جهان از مسجد بیشتراز هر نهاد انقلابی می ترسند.

حضرت امام خمینی ; در تبیین آن گاه سیاسی مسجد می فرمایند: «البته در امر اسلام، شروع کردند تبلیغات کردن به اینکه اسلام یک مکتبی هست که میگوید: ملایم، کم کم. لابد پیش می آیند، یک مکتبی است که مربوط به دعا و ذکر و یک روابطی مابین مردم و مابین خالق و سیاست، کاری به آن ندارد، اسلام به حکومت کاری ندارد، به سیاست کاری ندارد، این را آنقدر تبلیغات روی آن کردند که در جامعه خود روحانیت هم به خورد آن‌ها هم دادند که اکثری از آن‌ها هم همین یقین را پیدا کردند.... که روحانی مسجد برود و نماز بخواند و عرض می کنم از این صنف کارها؛ درس بگوید و مباحثه بکند و آن آداب شرعیه را به مردم آرم دهد. آنهادیدند که نماز روحانیون و نماز اسلام هیچ به آن ها ضرروزیان ندارد، هرچه می‌خواهند نماز بخوانند.»[8]

6. جهادی
مطالعه کتب تاریخی به خیر روشنگر آن میباشد که از اولیهِ اسلام همه فعالیتها از جمله: عده، تجهیز، سامان دهی و تجمع نیرو به هنگام شم خطر و بیم از گزند دشمن، در مسجد صورت می پذیرفته است. مسجد نه تنها محل اعزام نیروها و طرح نقشه های جنگی بوده، بلکه رسول آفریدگار(ص) فرمان می دادند در صورت وجود مسجد، چادر فرماندهی اورا در کنار آن نصب کنند؛ به نحوی که در مبارزه با «بنی نضیر» به بلال امرکرد تا خیمة اورا در کنار مسجد کوچکی نزدیک آن محل نصب کنند؛ ولی زمانی که آن خیمه مورد شناسایی و هدف تیر دشمن قرار گرفت، حضرت فرمودند تا خیمه را به کنار «مسجد فضیخ» منتقل نمایند تا از تیررس دشمن بدور باشد.[9]

آنچه در زمان مبارزات و فعالیتهای انقلابی در بعدازظهر حاضر و در زمانه پیشین، حین و بعد از انقلاب اسلامی کشور‌ایران روشن گشت، آن می‌باشد که مساجد تنها جایگاهی می باشند که در جوّی مملو از وحدت، اخوّت و معنویت، نیروهای جنگ جو، مؤمن و شجاع را در خود جای داده و از این راه، در جهت بیداری و آگاهی بخشی به گروههای متفاوت مردمی، رسالت خویش را عینیت بخشیده هست. به همین ادله می باشد که دشمنان از مساجد به عنوان مراکز نیرومند دفاع انقلاب و ستاد عملیاتی رهبر انقلاب اسلامی، در واهمه و وحشت بوده و بارها مساجد را آماج تهاجم ها خود قرار داده اند و هم موقتی نیز دشمنان داخلی و خارجی در صدد دور کردن مردم به خصوص جوانان از مساجد هستند.

بت شکن فرصت، امام خمینی ; با فهم و شعور این حساسیت دشمنان، بارها خطر جدایی انقلاب از مساجد را گزینه تأکید قرار داده و فرموده اند: «در‌حالتی که این مسجد و راءس ستاد اسلام حاذق باشد، ترس از فانتومها نداشته باشید! هراس از آمریکا و شوروی و اینها نداشته باشید! آن روز باید خوف داشته باشید که شما پشت نمایید به اسلام، پشت کنید به مسجد.»[10]

7. رسانه ای
یکی از نیازهای اصلی آدم، وسایل ارتباطی میباشد تا انسانها را از خبر ها مهم با خبر ساخته و آنها را در حوادث به امداد یکدیگر طلبیده و از حملة دشمنان آگاهی داده، آنان‌را آمادة جانبداری نماید. آئین مبین اسلام از 1400 سال پیش این نیاز را در حیث گرفته و مکانی به نام «مسجد» را به عنوان پایگاه ارتباطی بسیار مهم در ارتقاء پیوندهای انسانی و توسعة فرهنگی اسلام معرفی کرده است. به همین برهان کارکرد رسانة ارتباط جمعی با همة تحولات تکنیکی، وقتی قرین توفیق قلمداد میگردد که بتواند عمیق ترین ارتباط و لینک و پیوند را با استفاده کننده برقرار سازد که این ویژگی فقط در مسجد یافت میگردد.

هر تعدادی ممکن می‌باشد چنین تلقی خواهد شد که با وجود وسایل ارتباط جمعی پیشرفتة امروزی، این نقش مساجد، التفات قبلی خود را از دست داده میباشد؛ اما توسعه و گسترش مساجد در همگی نقاط شهری و روستایی از یک سو و از سوی دیگر، حرمت، قداست و معنویت خاصی که مسجد نزد مسلمانها دارااست، سبب ساز شده است تا مساجد نقش اصلی و غیر قابل انکار خود را درین کارکرد اجرا نمایند.

در اینجا مناسب می‌باشد به بعضی ویژگیهای خاص رسانه ای مسجد اشاره میشود:

1. پیام مسجد، همگانی بوده و خبر ها خصوصی و سری ندارد؛ به بر خلاف برخی رسانه ها.

2. مسجد، پیام منفی ندارد؛ به بر خلاف بعضی رسانه ها که پیام منفی هم دارا هستند.

3. پیام مسجد، موجب نفوذ در قلبها و ذهن ها مخاطبین می‌گردد؛ به بر خلاف خبر‌ها تعدادی از رسانه ها.

4. پیام مسجد، می‌تواند انقلاب ساز باشد؛ اما خبر ها بعضی رسانه ها انقلاب سوز.

5. خبرها رسانه ها در روز آنگاه و یا حتی یک سری ساعت آنگاه کهنه میشود؛ به بر خلاف پیامهای مسجد.

6. در رسانة مسجد، تقدم با پیام فقهی و ذیل تأثیر احکام دین هست؛ اما در اکثر رسانه ها حق اولویت با مسائل اقتصادی و سیاسی می‌باشد.

شاید هیچ پایگاهی به اندازة «مساجد» در تبلیغ اسلامی بازی نقش نکرده باشد؛ از فرصت نبی خداوند(ص) تاکنون اذان، نماز، وعظ و خطابه از مهم‌ترین برنامه های مساجد بوده و میباشد.

7. پیام مسجد، پند و هدایت است؛ به خلاف خبر‌ها برخی رسانه ها که فقط اطلاع رسانی هست و احیاناً همراه با تخریب و گمراهی.

8. پیام دهنده در مسجد (امام) باید عادل و عالم باشد؛ به بر خلاف پیام دهنده در برخی از رسانه ها که شرط خاصی نداشته و هر کس می تواند در موضع پیام دهنده باشد.

9. پیام دهندة مسجد، کاربر را می شناسد و طبق ظرفیت او پیام می‌دهد؛ البته رسانه ها عمدتاً به هر گیرنده ای پیام می دهند.

10. پیام مسجد متانت نصیب است؛ به خلاف عمده رسانه ها.

11. در طول تاریخ مساجد حقیقی (نه مساجدی مثل مسجد ضرار) مخاطبین خود را از مسیر حق گم راه نساخته میباشد؛ البته رسانه ها معاویه را امیر و حضرت علی(ع) را کافر و امام حسین(ع) را خارجی معرفی کردند.

8. روحی، کم عقل
اضطراب و نگرانی یکی از گرانقدر ترین اشتباهات زندگی انسان و متانت یک کدام از گمشده های مهم بشر هست که همواره در جستجوی آن بوده و هست و از شروع زندگی برای یافتن آن کارایی کرده است.

قرآن کریم با گزاره ای کوتاه و پرمغز، مطمئن ترین و نزدیک ترین نحوه را برای رسیدن به متانت علامت داده و می‌فرماید: «اَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»؛[11] «بدانید که با خیال خداوند دلها آرام میگیرد.» همچنین می فرماید: «هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیزْدَادُوا ایمَانًا مَعَ ایمَانِهِمْ»؛[12] «او کسی میباشد که وقار را در دلهای مؤمنان نازل کرد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند.»

امام راستگو(ع) به مسلمانان سفارش می کنند که به هنگام رویا رویی با خطاها و اندوههای دنیوی، به نماز و مسجد جانبداری ببرند؛ چنانکه می‌فرمایند: «مَا یَمْنَعُ أَحَدَکُمْ إِذَا دَخَلَ عَلَیْهِ غَمٌّ مِنْ غُمُومِ الدُّنْیَا أَنْ یَتَوَضَّأَ ثُمَّ یَدْخُلَ الْمَسْجِدَ فَیَرْکَعَ رَکْعَتَیْنِ یَدْعُو اللَّهَ فِیهِمَا أَمَا سَمِعْتَ اللَّهَ یَقُولُ: «وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»؛[13] زمانی که اندوهی از اندوههای عالم یکی شما را فرا گرفت، چه می‌شود که وضو گرفته به مسجد باطن گردد و دو رکعت، نماز بخواند و در آن دو رکعت، خدا را بخواند [و دعا کند]؛ مگر نشنیده ای که خداوند می‌فرماید: و با شکیبایی و نماز امداد جویید.»

آشنایی با کارکردهای مسجد به ما کمک می کند تا با بهره گیری از کم ترین امکانات در جهت جذب مؤمنین، مخصوصاً جوانان استفاده نموده و بعد از آن از معبود منان بخواهیم در حرف، شغل و کار ما برکتی قرار دهد تادر نمازگزاران تأثیرگذار باشد. چنانکه اکثری از مبلغین گرامی با برگزاری جلسات هفتگی برای جوانان منجر شده اند عدة زیادی از جوانان جذب حوزه شوند یا جزء جوانان بسیار خوب و گزینه تأیید در آن حوزه‌ گردند.

ذکر این نکته ضروری میباشد که تأثیر فعالیتهای فرهنگی فقهی معمولاً دراز بازه هست و نباید انتظار داشت آثار یک برنامه در مدتی کوتاه ظاهر خواهد شد؛ برای مثال می‌بینیم عملکرد مردم به رهبری امام خمینی ;، برای برپایی انقلاب پس از سالهای متمادی منفعت بخشید و نظام اسلامی به ثمر گردهمایی.

مقدمه
اگر چه غرض مهم بنای مسجد، ساخت مکان خاصی برای عبادت و رمز نیاز با معبود متعال می‌باشد و علت نامگذاری آن به مسجد، از آن روست که مقام سجده و تواضع در پیشگاه پروردگار متعال هست؛ اما نباید از جنبه های دیگر مسجد غافل گردید
شوید
گردید

با نگاهی گذرا به تاریخ صدر اسلام و آن‌گاه، درمی یابیم که مسجد از استارت پیدایش تاکنون به عنوان مرکز مهمی برای ایفا رسالت فرستاده خداوند(ص)،مسجد النبی کوهسنگی مشهد منشأ تحولات و خدمات، و پایگاهی برای ابلاغ پیامهای الهی به شمار می رفته است. موقتی نیز مساجد در قضیه های متفاوت دارای فعالیتهای تعالی است و هر قدر این فعالیتها و کارکردها از تنوع بیش تری منتفع باشد قطعاً از جذابیت و اقبال بیش تری بهره مند شده و گزینه استقبال بزرگ تری از سوی تمامی اقشار جامعه، به ویژه قشر جوان قرار خواهد گرفت که نتیجة آن افزایش اعتقادات مذهبی و دین باوری در سطح جامعه است.

گرچه پرداختن به تک تک کارکردهای مسجد از صدر اسلام تاکنون در‌این نوشتار نمی گنجد؛ اما معرفی بعضا از کارکردهایی آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد که هم فعلا در اکثری از مساجد قابل اجرا می باشد، خالی از بهره نخواهد بود:

1. آموزشی
روزگاری مسجد، یگانه پایگاه اصلی آموزشی در کشورهای اسلامی بوده است. متأسفانه مورد یادگرفتن در مساجد کم رنگ شده و مناسب است شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد با طراحی برنامه و متناسب با امکانات جان دار و استعمال از کارشناسان، اپ هایی از قبیل: آموزش احکام و قرآن، مخصوصا برای بانوان و نوجوانان و پاسخ به سؤالات و... برگزار شود.

جایگاه جلسات علمی و آموزشی در مسجد از حیث رسول اکرم(ص) به مراتب والاتر و ارجمندتر از جلسات دعا هست؛ چنانکه در ماجرا است که روزی نبی معبود(ص) به مسجد وارد شدند. در مسجد، دو مجلس جدا برپا بود. گروهی در حال یاددادن و فراگرفتن دانش بودند و جمعی نیز به دعا و سر و نیاز با خدا مشغول. پیامبر(ص) فرمود: هر دو دسته به سوی نیکی گام برمی دارا هستند؛ گروه ای خداوند را می خوانند و گروهی نیز می آموزند و نادانان را یاددادن میدهند؛ ولی این موسسه (تعلیم و تعلم) عمل برتری اعمال می‌دهد. من نیز به مراد فراگیری دادن مردم مبعوث شده ام. آن گاه رسول(ص) در بین گروهی که مشغول فراگیری بودند، گردهمایی.[1]

ولی دقت به این نکته مایحتاج میباشد که در مسجد هر آموزشی توصیه نمی شود؛ چنانکه امام کاظم(ع) می‌فرماید: پیامبر معبود(ص) وارد مسجد شدند و متوجه گردیدند رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد که گروهی دور و بر مردی حلقه زده اند، پرسیدند: این مرد که می باشد؟ گفتند: علامه می باشد. فرمود: علامه چیست؟ گفتند: مطلع ترین مردم نسبت به اصل و نژاد عرب، سرگذشت آنها، فرصت نا آگاهی وخرید پک ویژه پذیرایی ترحیم اشعار عربی. نبی(ص) فرمود: «ذَاکَ عِلْمٌ لَا یَضُرُّ مَنْ جَهِلَهُ وَ لَا یَنْفَعُ مَنْ عَلِمَهُ ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ 9 إِنَّمَا الْعِلْمُ ثَلَاثَةٌ آیَةٌ مُحْکَمَةٌ أَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ وَ مَا خَلَاهُنَّ فَهُوَ فَضْلٌ؛[2] این دانشی می‌باشد که هر که نداند، زیانی برایش ندارد و هر که فراگیرد، نفعی برایش نبخشد، آن‌گاه پیامبر آفریدگار (ص) فرمود: همانا علم سه چیز است: آیة محکمه (اصول اعتقادی)، فریضة عادله (علم خوی) و سنت قائمه (مسائل فقهی و دیگر علوم مایحتاج جامعه)، غیر از اینها متانت می‌باشد.» یعنی فراگرفتنش خوب می‌باشد؛ اما در شرایطی‌که کسی نداند عیبی بر او نیست.

2. فرهنگی
بعداز نقش عبادی و آموزشی، نقش فرهنگی فی مابین دیگر نقشها و کارکردهای مسجد، دارای بیش ترین التفات هست. فرستاده اسلام(ص) اطراف مسجد را به طور کاملً فرهنگی می دانستند، تا جایی که در حضور آن حضرت و با اجازة او برخی مسابقات برگزار میشد و حضرت ضمن ابراز خرسندی از این شغل، با شکیبایی و بردباری بی نقص از چنین مسایلی استقبال می کردند.[3] گرچه امروزه مرکز ها آموزشی و فرهنگی توسعه یافته می‌باشد؛ ولی نباید از این کارکرد مهم مسجد و بارور نمودن فرهنگی آن غافل شد. برگزاری جلسات شبی با قرآن، مسابقات، کتابخوانی و... برای مثال نرم‌افزار هایی هستند که می اقتدار با نگهبانی مسئولین منطقه به جاری ساختن درآورد. همچنین حضور امام جماعت مدتی پیشین و بعد از نماز در مسجد برای پرسش و پاسخ، مشورت و... شرایطی ویژه جهت پرورش فرهنگی مردم را به وجود می‌آورد.

3. تبلیغی
غرض از تبلیغ، پرورش و ارتقا معرفت فقاهتی مردم و آشنا کردن آنان برای ادای وظایف فقهی و اسلامی میباشد. با رجوع و برگشت به سیرة تبلیغی رسول خدا(ص) مشخص و معلوم می‌شود که او سه نوع راءس تبلیغی داشته اند:

الف. مرکز ها تبلیغاتی موقت:
این مرکز ها مربوط به زمان یا مکانهایی می باشد که مسجدی وجود نداشت و حضرت از خانة برخی اصحاب برای اقامة نماز و تبلیغ آیین به کار گیری می نمود.

ب. مرکزها تبلیغاتی سیار:
نظر به پراکندگی قبایل عرب، حضرت ناچار بودند شخصاً به اماکن متعدد مسافرت کرده و از نزدیک، پیام خویش را به مردم آن بخشها برسانند. هم موقتا بعضا از روستاها و نیز قبایل عشایری کشورمان از نعمت شیخ محرومند و مناسب هست که روحانیونِ نزدیک به این مناطق با هماهنگی بعضا ادارات یا افراد متدین، وسیلة نقلیه ای تنظیم و بدین بخشها سرکشی نمایند.

ج. مراکز تبلیغی اساسی و ثابت:
شاید هیچ پایگاهی به اندازة «مساجد» در تبلیغ اسلامی اجرای نقش نکرده باشد؛ از زمان رسول آفریدگار(ص) تاکنون اذان، نماز، وعظ و خطابه از مهم ترین نرم افزار های مساجد بوده و هست.

البته بایستی توجه داشت که در زمان کنونی وعظ و سخنرانیهای طولانی علاوه بر اینکه موجب خروج بسیاری افراد از مسجد می شود، نتیجه ای در‌پی نخواهد داشت، از اینرو به حیث می‌رسد بایستی سخنرانیها مخصوصاً سخنرانیهای هفتگی و همیشگی بسیار کوتاه و حتی المقدور به صورت پرسش و پاسخ انجام شود.

در سیرة رسول اسلام(ص) می‌بینیم که آن حضرت برای هجران از خستگی شنوندگان تنها بعضا از ایام ارشاد می فرمود؛ عبدالله بن مسعود میگوید: «کَانَ النَّبِیُّ9 یَتَخَوَّلُنَا بِالْمَوْعِظَةِ فِی الْاَیَّامِ کِرَاهَةَ السَّامَةِ عَلَیْنَا[4]؛ فرستاده خدا(ص) از آن رو که مبادا ما (شنوندگان) خسته و ملول شویم، برخی از روز ها مارا پند می فرمودند.»

همچنین آن حضرت دیگرافراد را نیز به سهل وآسان فراهم نمودن در تبلیغ سفارش می نمودند: «یَسِّرُوا وَ لاَ تُعَسِّرُوا وَ بَشِّرُوا وَ لاَ تُنَفِّرُوا؛[5] وارفته بگیرید، سختگیر مباشید، بشارت بدهید و مردم را گریزان نسازید.»

تردیدی نیست که شغل تبلیغی در مسجد سرشار از مایه های معنوی و روضه خوان هست. آموزه های الهی کسانی را که اندک گزینه ای برای هدایت دارند، عاشق و شیدای اسلام می نماید. به عنوان نمونه: یک کدام از دوستان که جزء مبلغین بسیار موفق اوائل انقلاب می باشد، جوانان بخش اعظمی را از طریق مسجد، جذب حوزة علمیه نموده است که بسیاری از آنها به عنوان امام جمعه، مدیر فرهنگی و حوزوی و... درگیر کار می‌باشند که کلیه وام دار جذب جوانان به مسجد هست.

در اینجا لازم می‌باشد به یک مسئله بسیار مهم در تبلیغات مسجد اشاره کنیم و آن تبلیغ مکارم اخلاق و رفتار هست.

در حین تاریخ کلاسهای ویژة کردار [فردی، اجتماعی، خانواده و...] در طول ها تعطیل و فراغت عمومی بوسیله علمای قبلی در مساجد برگزار می گردیده است. فعلا نیز چنین برنامه ای در بعضی شهرهای تعالی همچون: قم، اصفهان و مشهد، توسط علما و در برخی شهرهای کوچک تر با به کار گیری از اساتید وروحانیون با تجربه و متخلّق به رفتار که رغبت عمومی مردم به آنها بیش تر میباشد برگزار و مورد استقبال قرار گرفته میباشد. مناسب هست چنین برنامه ای متناسب با استقبال مردم درضمن اپ های مسجد، هفته ای یا ماهی یکبار اعمال پذیرد. همچنین بیان احادیث و نکات اخلاقی «یک دقیقه ای» از ائمه هدی7 و زندگانی بزرگان آیین، دربین دو نماز مغرب و عشا بسیار اثر گذار و جذاب است.

4. اجتماعی
اساس آیین اسلام بر اجتماعی بودن قرار گرفته می باشد تا انسان را از زندگی فردی و عزلت برهاند. به همین جهت میبینیم اسلام عزلت و تنهایی یاروهمدم با راز و نیاز اعتکاف را نیز در بین عده، آن هم در مسجد جامع مورد سفارش قرار میدهد.

در اصلً یکی علل تأکیدات فرستاده اسلام(ص) و ائمه معصومین: بر حضور در نماز جماعت به صورت صفوف فشرده و منسجم، تشکیل داد روحیة تعاون در بین نمازگزاران و افزایش بُعد اجتماعی مسلمان‌ها در کنار ایفا جاری ساختن عبادی آن‌ها هست. و این حضور می تواند از جنجال و عنان گسیختگی که جامعه به مرورِ مجال مبتلا آن می شود، دوری کند و تشکیل این اجتماعات در مکان مقدس مسجد، سبب ساز میگردد تا مؤمنین زیر دقت و موعظه عالمان و مبلغان فقهی قرار گیرند.[6]

از سوی دیگر، با نمایش همبستگی و پیوستگی مسلمانها در مسجد، همدلی و ملازمت آن‌ها تمامی روزه اعلام می شود. همچنین مسجد استدلال مهمی برای آشنایی با مؤمنین و استحضار از در حال حاضر یکدیگر و کمک در وقت نیاز و دعا در وقت گرفتاری یکدیگر میباشد. همچنین مسجد پایگاهی نیرومند در جهت انفاق و خیرات در طرز خداوند و برطرف کردن نیاز نیازمندان و راءس پیکار با ظلم حاکمان جور و انسجام نیرو و امکانات به خواسته تداوم مبارزات و محافظت دستاوردها و پیروزیها به شمار می رفته و می رود. امام رضا(ع) می‌فرماید: «إِنَّمَا جُعِلَتِ الْجَمَاعَةُ لِئَلَّا یَکُونَ الْإِخْلَاصُ وَ التَّوْحِیدُ وَ الْإِسْلَامُ وَ الْعِبَادَةُ لِلَّهِ إِلَّا ظَاهِراً مَکْشُوفاً مَشْهُوداً لِأَنَّ فِی إِظْهَارِهِ حُجَّةً عَلَی أَهْلِ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ لِلَّهِ وَحْدَهُ وَ لِیَکُونَ الْمُنَافِقُ وَ الْمُسْتَخِفُّ مُؤَدِّیاً لِمَا أَقَرَّ بِهِ یُظْهِرُ الْإِسْلَامَ وَ الْمُرَاقَبَةَ وَ لِیَکُونَ شَهَادَاتُ النَّاسِ بِالْإِسْلَامِ بَعْضِهِمْ لِبَعْضٍ جَائِزَةً مُمْکِنَةً مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الْمُسَاعَدَةِ عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوَی وَ الزَّجْرِ عَنْ کَثِیرٍ مِنْ مَعَاصِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَل؛[7] [نماز] جماعت بدان جهت مقرر شد‌ه‌است تا اخلاص، توحید، اسلام و پرستش پروردگار کلیه ظاهر، آشکار و مشهود باشند؛ زیرا در آشکار کردن این امور، حجت خدای یگانه بر اهل خاور و باختر مو جود می باشد. همچنین [به خاطر آن باید احکام اسلام آشکارا عملی خواهد شد و بر اعمال آن محافظت کنند] تا منافق و سست آئین نیز آنچه را [به زبان] بدان اقرار کرده است، به جای آورد و اسلام و مراقبت بر آن را اظهار کند. و برای آنکه سند دادن مردمان به مسلمانی یکدیگر، روا و ممکن باشد. همچنین مساعدت در نیکوکاری و زهد و تقوا و پرهیز از اکثری از نافرمانیهای پروردگار عزیز و جلیل [با حضور در نماز جماعت متفحص می گردد].»

بنابراین با دقت به‌این کلام گهربار، کارهایی مانند عده کمک برای نیازمندان، پرداخت وام، اعطای خدمات درمانی، اقدامات برای تسهیل تزویج جوانان، طراحی برنامه برای عیادت و سرکشی از بیماران مخصوصاً بیماران اهل مسجد و اموری از این قبیل، همگی از مصادیق تعاون بر «برّ و زهدو تقوا» میباشد.

5. سیاسی
یکی از کارکردهای اصلی مسجد، کارکرد سیاسی هست که از زمان فرستاده آفریدگار(ص) بر آن تأکید شده و فعلا نیز اهمیت آن کاملا معین میباشد. برهمین اصل، آن حضرت بعد از بنیانگذاری نظام اسلامی، مسجد را که مرکزی عمومی و محل تجمع مسلمان ها برای ادای فرایض فقاهتی بود، به عنوان پایگاه حکومت و نهاد سیاسی اسلام برگزید. در بعد از ظهر های بعد نیز بیش تر امور سیاسی آن روز مانند معرفی خلیفه، مراسم بیعت با وی، عزل و نصب استانداران و کارگزاران و... در مسجد صورت می گرفت.

در طی انقلاب اسلامی جمهوری اسلامی ایران بعداز شالوده اعتقادی و عبادی، پر رنگ ترین، فعال ترین و بارزترین نصیب کار مساجد در اساس سیاست بوده میباشد؛ به این دلیل که مساجد در تدبیر و بیداری گردآوری ها در زمانه قبلی و بعد از انقلاب نقش مؤثری داشته اند و اینک نیز استعمارگران جهان از مسجد بیشتراز هر نهاد انقلابی می ترسند.

حضرت امام خمینی ; در تبیین آن گاه سیاسی مسجد می فرمایند: «البته در امر اسلام، شروع کردند تبلیغات کردن به اینکه اسلام یک مکتبی هست که میگوید: ملایم، کم کم. لابد پیش می آیند، یک مکتبی است که مربوط به دعا و ذکر و یک روابطی مابین مردم و مابین خالق و سیاست، کاری به آن ندارد، اسلام به حکومت کاری ندارد، به سیاست کاری ندارد، این را آنقدر تبلیغات روی آن کردند که در جامعه خود روحانیت هم به خورد آن‌ها هم دادند که اکثری از آن‌ها هم همین یقین را پیدا کردند.... که روحانی مسجد برود و نماز بخواند و عرض می کنم از این صنف کارها؛ درس بگوید و مباحثه بکند و آن آداب شرعیه را به مردم آرم دهد. آنهادیدند که نماز روحانیون و نماز اسلام هیچ به آن ها ضرروزیان ندارد، هرچه می‌خواهند نماز بخوانند.»[8]

6. جهادی
مطالعه کتب تاریخی به خیر روشنگر آن میباشد که از اولیهِ اسلام همه فعالیتها از جمله: عده، تجهیز، سامان دهی و تجمع نیرو به هنگام شم خطر و بیم از گزند دشمن، در مسجد صورت می پذیرفته است. مسجد نه تنها محل اعزام نیروها و طرح نقشه های جنگی بوده، بلکه رسول آفریدگار(ص) فرمان می دادند در صورت وجود مسجد، چادر فرماندهی اورا در کنار آن نصب کنند؛ به نحوی که در مبارزه با «بنی نضیر» به بلال امرکرد تا خیمة اورا در کنار مسجد کوچکی نزدیک آن محل نصب کنند؛ ولی زمانی که آن خیمه مورد شناسایی و هدف تیر دشمن قرار گرفت، حضرت فرمودند تا خیمه را به کنار «مسجد فضیخ» منتقل نمایند تا از تیررس دشمن بدور باشد.[9]

آنچه در زمان مبارزات و فعالیتهای انقلابی در بعدازظهر حاضر و در زمانه پیشین، حین و بعد از انقلاب اسلامی کشور‌ایران روشن گشت، آن می‌باشد که مساجد تنها جایگاهی می باشند که در جوّی مملو از وحدت، اخوّت و معنویت، نیروهای جنگ جو، مؤمن و شجاع را در خود جای داده و از این راه، در جهت بیداری و آگاهی بخشی به گروههای متفاوت مردمی، رسالت خویش را عینیت بخشیده هست. به همین ادله می باشد که دشمنان از مساجد به عنوان مراکز نیرومند دفاع انقلاب و ستاد عملیاتی رهبر انقلاب اسلامی، در واهمه و وحشت بوده و بارها مساجد را آماج تهاجم ها خود قرار داده اند و هم موقتی نیز دشمنان داخلی و خارجی در صدد دور کردن مردم به خصوص جوانان از مساجد هستند.

بت شکن فرصت، امام خمینی ; با فهم و شعور این حساسیت دشمنان، بارها خطر جدایی انقلاب از مساجد را گزینه تأکید قرار داده و فرموده اند: «در‌حالتی که این مسجد و راءس ستاد اسلام حاذق باشد، ترس از فانتومها نداشته باشید! هراس از آمریکا و شوروی و اینها نداشته باشید! آن روز باید خوف داشته باشید که شما پشت نمایید به اسلام، پشت کنید به مسجد.»[10]

7. رسانه ای
یکی از نیازهای اصلی آدم، وسایل ارتباطی میباشد تا انسانها را از خبر ها مهم با خبر ساخته و آنها را در حوادث به امداد یکدیگر طلبیده و از حملة دشمنان آگاهی داده، آنان‌را آمادة جانبداری نماید. آئین مبین اسلام از 1400 سال پیش این نیاز را در حیث گرفته و مکانی به نام «مسجد» را به عنوان پایگاه ارتباطی بسیار مهم در ارتقاء پیوندهای انسانی و توسعة فرهنگی اسلام معرفی کرده است. به همین برهان کارکرد رسانة ارتباط جمعی با همة تحولات تکنیکی، وقتی قرین توفیق قلمداد میگردد که بتواند عمیق ترین ارتباط و لینک و پیوند را با استفاده کننده برقرار سازد که این ویژگی فقط در مسجد یافت میگردد.

هر تعدادی ممکن می‌باشد چنین تلقی خواهد شد که با وجود وسایل ارتباط جمعی پیشرفتة امروزی، این نقش مساجد، التفات قبلی خود را از دست داده میباشد؛ اما توسعه و گسترش مساجد در همگی نقاط شهری و روستایی از یک سو و از سوی دیگر، حرمت، قداست و معنویت خاصی که مسجد نزد مسلمانها دارااست، سبب ساز شده است تا مساجد نقش اصلی و غیر قابل انکار خود را درین کارکرد اجرا نمایند.

در اینجا مناسب می‌باشد به بعضی ویژگیهای خاص رسانه ای مسجد اشاره میشود:

1. پیام مسجد، همگانی بوده و خبر ها خصوصی و سری ندارد؛ به بر خلاف برخی رسانه ها.

2. مسجد، پیام منفی ندارد؛ به بر خلاف بعضی رسانه ها که پیام منفی هم دارا هستند.

3. پیام مسجد، موجب نفوذ در قلبها و ذهن ها مخاطبین می‌گردد؛ به بر خلاف خبر‌ها تعدادی از رسانه ها.

4. پیام مسجد، می‌تواند انقلاب ساز باشد؛ اما خبر ها بعضی رسانه ها انقلاب سوز.

5. خبرها رسانه ها در روز آنگاه و یا حتی یک سری ساعت آنگاه کهنه میشود؛ به بر خلاف پیامهای مسجد.

6. در رسانة مسجد، تقدم با پیام فقهی و ذیل تأثیر احکام دین هست؛ اما در اکثر رسانه ها حق اولویت با مسائل اقتصادی و سیاسی می‌باشد.

شاید هیچ پایگاهی به اندازة «مساجد» در تبلیغ اسلامی بازی نقش نکرده باشد؛ از فرصت نبی خداوند(ص) تاکنون اذان، نماز، وعظ و خطابه از مهم‌ترین برنامه های مساجد بوده و میباشد.

7. پیام مسجد، پند و هدایت است؛ به خلاف خبر‌ها برخی رسانه ها که فقط اطلاع رسانی هست و احیاناً همراه با تخریب و گمراهی.

8. پیام دهنده در مسجد (امام) باید عادل و عالم باشد؛ به بر خلاف پیام دهنده در برخی از رسانه ها که شرط خاصی نداشته و هر کس می تواند در موضع پیام دهنده باشد.

9. پیام دهندة مسجد، کاربر را می شناسد و طبق ظرفیت او پیام می‌دهد؛ البته رسانه ها عمدتاً به هر گیرنده ای پیام می دهند.

10. پیام مسجد متانت نصیب است؛ به خلاف عمده رسانه ها.

11. در طول تاریخ مساجد حقیقی (نه مساجدی مثل مسجد ضرار) مخاطبین خود را از مسیر حق گم راه نساخته میباشد؛ البته رسانه ها معاویه را امیر و حضرت علی(ع) را کافر و امام حسین(ع) را خارجی معرفی کردند.

8. روحی، کم عقل
اضطراب و نگرانی یکی از گرانقدر ترین اشتباهات زندگی انسان و متانت یک کدام از گمشده های مهم بشر هست که همواره در جستجوی آن بوده و هست و از شروع زندگی برای یافتن آن کارایی کرده است.

قرآن کریم با گزاره ای کوتاه و پرمغز، مطمئن ترین و نزدیک ترین نحوه را برای رسیدن به متانت علامت داده و می‌فرماید: «اَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»؛[11] «بدانید که با خیال خداوند دلها آرام میگیرد.» همچنین می فرماید: «هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیزْدَادُوا ایمَانًا مَعَ ایمَانِهِمْ»؛[12] «او کسی میباشد که وقار را در دلهای مؤمنان نازل کرد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند.»

امام راستگو(ع) به مسلمانان سفارش می کنند که به هنگام رویا رویی با خطاها و اندوههای دنیوی، به نماز و مسجد جانبداری ببرند؛ چنانکه می‌فرمایند: «مَا یَمْنَعُ أَحَدَکُمْ إِذَا دَخَلَ عَلَیْهِ غَمٌّ مِنْ غُمُومِ الدُّنْیَا أَنْ یَتَوَضَّأَ ثُمَّ یَدْخُلَ الْمَسْجِدَ فَیَرْکَعَ رَکْعَتَیْنِ یَدْعُو اللَّهَ فِیهِمَا أَمَا سَمِعْتَ اللَّهَ یَقُولُ: «وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»؛[13] زمانی که اندوهی از اندوههای عالم یکی شما را فرا گرفت، چه می‌شود که وضو گرفته به مسجد باطن گردد و دو رکعت، نماز بخواند و در آن دو رکعت، خدا را بخواند [و دعا کند]؛ مگر نشنیده ای که خداوند می‌فرماید: و با شکیبایی و نماز امداد جویید.»

آشنایی با کارکردهای مسجد به ما کمک می کند تا با بهره گیری از کم ترین امکانات در جهت جذب مؤمنین، مخصوصاً جوانان استفاده نموده و بعد از آن از معبود منان بخواهیم در حرف، شغل و کار ما برکتی قرار دهد تادر نمازگزاران تأثیرگذار باشد. چنانکه اکثری از مبلغین گرامی با برگزاری جلسات هفتگی برای جوانان منجر شده اند عدة زیادی از جوانان جذب حوزه شوند یا جزء جوانان بسیار خوب و گزینه تأیید در آن حوزه‌ گردند.

ذکر این نکته ضروری میباشد که تأثیر فعالیتهای فرهنگی فقهی معمولاً دراز بازه هست و نباید انتظار داشت آثار یک برنامه در مدتی کوتاه ظاهر خواهد شد؛ برای مثال می‌بینیم عملکرد مردم به رهبری امام خمینی ;، برای برپایی انقلاب پس از سالهای متمادی منفعت بخشید و نظام اسلامی به ثمر گردهمایی.