ابزار دقیق شاخه ای از علم مهندسی میباشد و به نوعی قلب تپنده سیستم نیز محسوب میشود که با اندازه گیری و کنترل سروکار داراست
دارااست
داراست
دارد
. با به کارگیری از تجهیزات ابزار دقیق شما می توانید فرآیندها و کمیت های فیزیکی را به راحتی اندازه گیری و در دست گرفتن فرمایید. کاربرد این تجهیزات به این شکل میباشد که تغییرات انجام شده را اندازه گیری میکند و با توانگری هایی که دارند اطلاعات دریافت را به صورت قابل فهم به اپراتور نمایش می دهند. همچنین با تمرکز به حساسیت اندازهگیری نتایج خروجی بسیار دقیق بوده و درصد خطای بسیار مقداری دارند.
ابزار دقیق چیست ؟
ابزار دقیق زیرساخت سیستم کنترل و اتوماسیون میباشد که دربرگیرنده ابزاری مانند فلومتر، فلوکنترلر، کنترلر فشار، پمپ، دتکتورگازیف ژنراتور، راکتور آزمایشگاهی و غیره است. با به کار گیری از این تجهیزات و ابزارآلات قابلیت اندازه گیری، انتقال، نمایش، ثبت و در دست گرفتن پارامترهای مهم فیزیکی همچون دما، فشار، فلو، سطح مایعات و غیره در فرآیند های صنعتی به شکلی دقیق آماده می گردد.
ابزار دقیق به سه تیم کنترلر، پاداش ها و نمایشگر ( ایندیکیتور Indicator ) تقسیم می شود.
کنترلرها: ابزارها و تجهیزاتی که شغل در اختیار گرفتن دما یا فشار و رطوبت و یا سطح را بر عهده دارند به کنترلر مشهورند. مهم ترین پارامترهایی که در صنعت برای در دست گرفتن اندازه گیری میگردند عبارتند از :
اندازه گیری فشار Measurement of the Pressure
اندازه گیری سکو حرارت Measurement of the Temperature
اندازه گیری جریانات سیالات Measurement of the Flow
اندازه گیری ارتفاع مایعات Measurement of the Level
نمایشگرها: به تجهیزاتی که عمل نمایش مقادیر اندازه گیری شده بوسیله کنترلرهای را برعهده داراهستند نمایشگر گفته میشود. اغلب این نمایشگر ها ابزاری جهت انتقال اطلاعات مقادیر به صورت سیگنال های استاندارد که ترانسمیتر یا منتقل کننده نامیده میشوند هستند.
محرکها: محرکها ادواتی هستند که سیگنال خروجی را از بخش در دست گرفتن کننده می گیرد و متناسب با این سیگنالها شغل می کند. از عمده ادوات خروجی می توان به شیرهای کنترل و الکتروموتورها اشاره کرد. این ادوات با عملکرد خود منجر در دست گرفتن پارامترهای اندازه گیری شده در مقدار مناسب و مورد نظر میشوند . این ادوات گستره تنوعی زیادی داراهستند.
از مهمترین بخش ها و قسمت های ابزار دقیق میتوان به مواردی مانند کنترلر دما، ترانسمیتر دما و ترمومتر یا نمایشگر دما، ابزار اندازه گیری و کنترل دقیق فشار، فلومتر یا سنجش جریان سیالات و انتقال مقادیر فلو یا در اختیار گرفتن فلو، ابزار سطح سنجی یا اندازه گیری سطح مواد داخل مخازن و در دست گرفتن دقیق آنها و ابزار سرعت سنجی، ابزار رطوبت سنجی و غیره اشاره کرد.
لیست تجهیزات ابزار دقیق و اندازه گیری
سیستم ابزار دقیق هم مانند هر سیستم دیگری مشمول تجهیزات و ابزارآلات موردنیاز خود است تا بتواند به نه و با بالاترین اعتنا پروسه های خود را ایفا دهد. بهدنبال به معرفی و بازرسی این تجهیزات خوا هیم پرداخت. از تجهیزات اندازه گیری (Measurement) به منظور اندازه گیری کمیت های فیزیکی و شیمیایی گزینه استفاده قرار میگیرد. مقادیری که اندازه گیری می گردند می توانند مشمول نکات زیر باشند:
فشار
دیفرانسیل
جریان
دما
سطح
چگالی
ویسکوزیته
تابش
31
1. سنسورها
سنسورها جزء مهمترین ابزار دقیقهای صنعتی به شمار می آیند که برای اندازهگیری یک پارامتر آیتم استعمال قرار می گیرند. به طور تقریب برای اندازهگیری مجموع پارامترهای فیزیکی و شیمیایی یک سنسور ابزار دقیق وجود داراست. سنسورها مبنی بر نوع عملکرد، خروجیهای متفاوتی دارند. هر وسیله ای که توانا به اندازه گیری و تبدیل کمیت های فیزیکی به الکتریکی باشد، سنسور نامیده میشود. وظیفه یک سنسور دما اندازه گیری مقدار دما و تبدیل آن به سیگنال الکتریکی است.
2. ترانسدیوسر
ترانسدیوسر ها در واقع مبدل های سیگنال های خروجی سنسورها به سیگنال های استاندارد میباشند برای مثال به کارگیری از یک ترموکوپل با خروجی هایی درحد میلی ولت در صنعت به طور کامل غلط بود لذا درین مواقع می قدرت از مبدل ترموکوپل به سیگنال ۰ - ۱۰ ولت به کار گرفت. ترانسدیوسر ها جمعاًًًَ یک مبدل میباشند.
مبدلها یا ترانسدیوسرها، پارامترهای اندازهگیری شده توسط سنسورها را به سیگنالهای الکتریکی تبدیل میکنند. یعنی درصورتیکه یک سنسور فشار یار با یک مبدل به شغل برود، سنسور مقدار فشار را اندازهگیری کرده و به مبدل تحویل میدهد، بعد از آن مبدل این مقدار را به یک سیگنال الکتریکی و قابل انتقال در شبکه ارتباطی تبدیل مینماید.
3. ترانسمیتر
ترانسمیترها جمعاًَ به تجهیزاتی گفته میشود که شغل اندازه گیری (سنسور)، تبدیل و تقویت سیگنال ها را در یک تیم اجرا میدهند. ترانسمیترها تجهیزاتی می باشند که در پروسه های تعالی صنعتی کاربرد زیادی دارند زیرا فاصله ترانسمیترها از اتاق های کنترل بسیار زیاد بوده و تنها استفاده از ترانسمیتر میباشد که دراین شرایط منطقی به حیث میرسد.
ترانسمیتر دستگاهی میباشد که سیگنال مبدل را دریافت کرده و آن را تقویت میکند تا قابلیت و امکان صادر نمودن سیگنال به فواصل زمان بر ایجاد خواهد شد. ترانسمیتر این فرآیند را فارغ از از دست دادن کیفیت سیگنال و یا تداخل با سیگنالهای دیگر اجرا می دهد.
یک اندازهگیر عالی باید ویژگیهای زیر را داشته باشد:
حوزه ی اندازهگیری (Range): محدودهای که تجهیز قابلیت اندازهگیری آن را دارد.
صفر اندازهگیری (Zero): نقطه ی مشخصی را در حوزه ی اندازهگیری به عنوان نقطه ی صفر در نظر میگیرند که الزاما صفر نیست و ممکن می باشد دارای مقادیری باشد.
انحراف صفر (Zero Drift): اندازه ی خروجی در نقطه صفر با گذشت مجال یا دیگر کارداران تغییر میکند که به آن پدیده ی انحراف صفر گویند.
حساسیت (Sensitivity): به تغییرات خروجی اندازهگیر به واحد تغییرات در کمیت آیتم اندازهگیری حساسیت میگویند.
حد تفکیک (Resolution): به کوچکترین اندازه تغییرات کمیت مورد اندازهگیری که تجهیز میتواند اندازهگیری کند حد تفکیک میگویند.
پاسخدهی (Response): در کار، تجهیزها دارای ثابت زمانی و بعضی تاخیر خالص می باشند. ثابت هنگامی عنصر اندازهگیر، بایستی از کوچکترین ثابت هنگامی مو جود در حلقه ی در دست گرفتن بسیار کوچکتر باشد.
درستی (Accuracy): به تطابق مقدار اندازهگیری شده با مقدار حقیقی وواقعی کمیت مورد اندازهگیری، درستی میگویند.
تکرارپذیری (Repeatability): به بهره ی یکسان خریدن در اندازهگیری یک کمیت در شرایط ثابت، تکرارپذیری گویند.
گستره (Range Of Span): به فاصله ی در میان مقادیر ماکزیمم و مینیمم که یک دستگاه میتواند اندازهگیری کند، گستره گویند.
4. نمایشگر
برای نمایش مقدار پارامترهای اندازه گیری شده تجهیزات ابزاردقیق بایستی از نمایشگرهایی که ورودی های آنها استاندارد میباشد بهره برد. برای مثال برای نمایش مقدار فشار یک سنسور و یا مقدار دمای اندازه گیری شده به وسیله سنسور از نمایشگرهایی باید بهره برد که همان سنسور را پناه کرده و یا ورودی های استانداردی همچون ۰-۱۰ ولت، ۴-۲۰ میلی آمپر را هواخواهی می کنند. ایندیکیتور یا نشانگرها از دیگر اجزاء یک سیستم در اختیار گرفتن میباشند. نشانگرها تجهیزاتی میباشند برای نمایش مقادیر عددی یک پارامتر در تابلو در اختیار گرفتن یا اتاق فرمان گزینه به کارگیری قرار میگریند.
از نشانگرها برای پایش متغیرهای مختلفی نظیر فشار، دما، و … استعمال میشود. برای مثال گیج فشار یک نشانگرها یا ایندیکیتور میباشد که مقادیر فشار را نشان می دهد.
5. کنترلر
مرحله بعداز اندازه گیری کنترل میباشد، فرض کنید شما در یک پروسه قصد در اختیار گرفتن دمای یک مخزن آب را دارید، المان ها و تجهیزاتی که برای این شغل نیاز دارید به شرح زیر میباشد: کنترلر، ترانسمیتر دما و در اختیار گرفتن ولو که ترازو انرژی گرمایشی را در اختیار گرفتن نماید که این انرژی قادر است حرارت آتش باشد که در دست گرفتن ولو وظیفه کنترل گاز ورودی را برعهده دارد و یا انرژی تامین کننده میتواند گرمای بخار باشد که در دست گرفتن ولو مقدار دبی عبور بخار را کنترل می کند.
6. عنصر پایانی
همانطور که از نامش مشخص و معلوم هست مرحله نقطه پایان هر پروسه را عنصر آخری اعمال می دهد (البته چنانچه فرآیند کنترل باشد) که در روند های گوناگون این عنصر نهایی متفاوت است. شاید در یک فرایند عنصر آخری یک در دست گرفتن ولو باشد، در پروسه ای دیگر یک موتور الکتریکی باشد، در فرایند ای دیگر جک های نیوماتیک و هیدرولیکی باشد و غیره. عملگر ها در واقع همان عنصر پایانی می باشند.
اصطلاحات کلیدی ابزاردقیق
Process: دور و بر فیزیکی ای که ما قصد در اختیار گرفتن و اندازه گیری در آن را داریم.
Process Variable -PV: مقدار فعلی (لحظه ای) پارامتر اندازی گیری شونده
Set Point -SP: مقدار مطلوبی که قرار می باشد ما در عملیات در اختیار گرفتن به آن برسیم
Primary Sensing Element – PSE: وسیله ای که آن اندازه گیری شده را به سیگنال آنالوگ تبدیل می کند.
Transmitter: وسیله ای که سیگنال تشکیل داد شده بوسیله PSE را تبدیل به یک سیگنال ابزاردقیقی استاندارد می کند.
Transducer: وسیله ای که یک سیگنال استاندارد ابزار دقیقی را به یک سیگنال استاندار دیگر تبدیل می کند.
LRV و URV: به مقدار کف و سقف پارامتر اندازه گیری شده که سنسور کالیبره شده به ما تحویل می دهد، میگویند.
Zero: کمترین یه خرده گرفته شده در اندازه گیری را گویند.
Span: زمان یا محدوده مورد اندازه گیری را میگویند.
Controller: وسیله ای که مقدار PV در یک پارامتر را دریافت می کند و با میزان کافی مقایسه می کند و خروجی مطلوب را به FCE میدهد.
Final Control Element – FCE: وسیله ای که مقدار نهایی را از کنترلر میگیرد و خود آن باعث به ایجاد تغییرات در نزدیکی می گردد (مثل یک هیتر، المنت، جک ، شیرکنترلی)
Manipulated Value – MV: پاره ای می باشد که ما در خروجی برای کنترل اطراف اجرا می کنیم. معمولاً با درصد بیان میشود.
(فرضا کنترلر تشخیص می دهد که بنا به SP مطلوب مقدار شیر خروجی را بصورت نیمه باز کند، در اینجا MV معادل ۵۰ درصد است)
آموزش ابزار دقیق
امروز ابزار دقیق به دلیل به کارگیری در صنایع و کارخانجاتی مانند صنایع خودروسازی، نفت گاز و پتروشیمی و در دیگر قسمت های صنعت محبوبیت بسیار بالایی پیدا کرده است و بازار شغل در این حوزه بسیار داغ است. از این رو آموزش ابزار دقیق و تجهیزات فرایندی موضوعی می باشد که این ایام در اکثر اوقات دانش سرا ها تدریس می گردد. یکیاز بهترین آموزشگاه های یادگرفتن ابزار دقیق مجتمع فنی فلات مجموعه کشورها میباشد که با داشتن کادری زبده و تجربه یک سری ساله درین حوزه و همچنین دستیابی مقام ها و تقدیرنامه های فراوان در این باره از دانش گاه ها و مراکز علمی متعدد جمهوری اسلامی ایران توانسته میباشد محبوبیت زیادی پیدا کند.
مهندسی ابزار دقیق چیست؟
مهندسی ابزار دقیق پایین شاخهای از مهندسی در اختیار گرفتن میباشد، که با بهرهگیری از ابزارهای اندازهگیری به کنترل کمیتهای فیزیکی میپردازد. رشته ابزار دقیق به دلیل وجود سنسورهای الکتریکی با رشته برق و الکترونیک ارتباط بسیار نزدیکی دارااست. مهندسی ابزار دقیق بهطور وسیع به طراحی و کنترل سیستمهای صنعتی نظیر سنسورها، ترانسمیترها، دستگاههای اندازهگیری و در اختیار گرفتنکنندهها، میپردازد.
برای در دست گرفتن پارامترها در یک پروسه یا در یک سیستم منحصربهفرد، از تجهیزاتی نظیر ریزپردازنده ها، میکروکنترلرها یا PLC استعمال میشود. غرض نهایی همه این تجهیزات،گیج فشار کنترل پارامترهای سیستم هست.
ارزش فعالیت متخصص و کارشناس ابزار دقیق در سیستم
اتوماسیون در صنعت حرف اول را میزند و نصب و فعال سازی سیستم های اتوماسیون صنعتی، کار اصلی مهندسان ابزار دقیق است. پرشین ابزار دقیق از این رو تقاضا برای استخدام مهندسان ابزار دقیق همیشه وجود دارااست و بازار شغل آنان عالی میباشد.
جمع بندی
تکنسین ها و مکانیک های ابزار دقیق متخصص در عیب یابی، تعمیر و محافظت ابزار و سیستم های ابزار دقیق میباشند. این حرفه با برق، لوله کشی، مهندس برق و شرکت ها مهندسی در هم آمیخته است که می تواند در موقعیت های کاری بسیار متنوع گزینه به کار گیری قرار گیرد.